Nhân dịp năm “con rắn quí”, MN lượm lặt,
gom góp những câu tục ngữ, ca dao, thành ngữ dân gian có sử dụng hình tượng con
rắn để bạn đọc thông qua chuyện rắn mà ngẫm nghĩ thêm về chuyện nước, chuyện
đời, chuyện người…
Nhân dân ta không chỉ quan sát loài rắn
để rút ra những bài học kinh nghiệm trong việc chung sống với con vật dữ dằn,
bí hiểm này mà còn nêu lên những bài học ứng xử, những lời khuyên, những tiếng
cười… về nhiều vấn đề trong cuộc sống.
Nếu bạn đọc còn tìm được câu nào hay, mời
tham gia bổ sung ở phần cảm nhận cuối bài viết.
***
1. “Lươn
nạp mình cho rắn”: Xuất phát từ hiện tượng thực cứ đến ngày “mồng năm tháng
năm” hàng năm, lươn dù lớn dù bé cứ gặp rắn là mềm nhũn ra không bò được nên bị
rắn bắt. Có khi rắn nhỏ mà lươn thì lớn, rắn nuốt không vô, nhả ra cũng không
được, rồi cả hai cùng chết. Dân gian dùng hiện tượng này để ám chỉ những kẻ
không hiểu sao lại tự dưng đem nạp mình cho kẻ khác vô điều kiện ! Đành rằng rắn có sức mạnh của rắn, lươn có
phận của lươn - “núi sông bờ cõi đã chia…” sao lươn lại làm chuyện “nạp mình
cho rắn” ! Thật là “hàng thần lơ láo phận mình ra chi” (Nguyễn Du) !
2. “Theo đóm ăn tàn”: Nghĩa đen của nó có lẽ xuất phát từ thói quen bản năng của loại rắn
mái gầm: loài rắn nầy ngủ ngày, ăn đêm, đặc biệt thích nhấm nháp chất tro tàn, nhất là tro tranh. Các
nhà khoa học giải thích là rắn thích theo đốm lửa, tầm nhiệt để săn mồi (chuột,
nhái, cóc …). Nghĩa bóng của thành ngữ này nói về kẻ dựa hơi,
cơ hội để hưởng lợi. Trong xã hội có lắm
kẻ cơ hội ăn theo, thực ra thì bọn họ chả có tài cán gì, chỉ là một lũ “vẽ rồng
vẽ rắn” nhưng nhờ có được chút quyền lực mà tha hồ thu vén quyền lợi cho cá
nhân hoặc cho lợi ích nhóm !