QUYỂN SÁCH ƯỚC

Huỳnh Văn Cát

    Ngày xưa, ở dưới chân núi lớn có hai anh khóa, xuất thân từ tầng lớp nông dân, thông minh tài trí hỏn người. tuy còn ở tuổi ăn chưa no lo chưa tới nhưng họ vẫn canh cánh bên lòng mộng ước tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ. Chí lớn gặp nhau nên họ trở thành đôi bạn chí thân. Lúc dùi mài kinh sử, họ sẵn sàng chia xẻ cho nhau cái nghiêng, quản bút, săn sàng tranh luận với nhau một cách quyết liệt về những tư tưởng lớn mang tính thời đại. Lúc thư nhàn họ luyện võ công hoặc đi câu cá. Như vậy có nghĩa là lúc nào họ cũng kề vai sát cánh bên nhau, gắn bó với nhau như hình với bóng.

      Một hôm, đôi bạn chân tình đó bắt chước Khương Tử Nha, rủ nhau ra ngồi câu ở bờ sông Vị để đợi thời phò vua, giúp nước, an dân. Có một điều khác Khương Tử: lưỡi câu của họ là lưỡi câu của một ông lữ đi kiếm sống.

“Từ sớm tinh mơ đến gần chạng vạng, chẳng được con nào, lấy gì đây để làm thức  ăn trong bửa cơm tối đây?” Cả hai đang tự hỏi, thì cá lại cắn câu. Hai cánh tay giật mạnh, hai cái cần vung lên, một con cá nhỏ xíu dính mồi.       Đang lúc cả hai thu xêp đồ nghề theo bóng hoàng hôn, thì trong giỏ cá vang lên tiếng người: “ Thưa hai ông, vì không biết cạm bẩy nên bị các ngài bắt nhốt và sẽ bị xử phanh thây. Xá gì một cái tội  nhỏ nhoi mà các ông bắt tội. Vả lại, với tấm thân bé bằng ngón tay út, được bao nhiêu thịt mà hai ông giết tôi để phạm tội sát sinh.” Người câu được cá cười nhạt: “ Thả mày ra, lấy gì để làm mồi đánh chén tối nay? Hừ...hự... có nhỏ bằng ngón út còn hơn không có lớn bằng cổ tay”- vừa nói anh ta vừa xách giỏ cá lên khỏi mặt nước. Con cá tội nghiệp vùng vẫy trầy vi tróc vảy, khóc rống lên thảm thiết. Động lòng trắc ẩn, anh kia( người không câu được cá) hêt sức van lơn, năn nỉ bạn mình mở lượng hiếu sinh.

      Được trở về dòng nước biếc, con cá vui mừng xin đền ơn tha mạng. Nó cúi đầu cung kính:

  -Thưa hai ân nhân, tôi là thái tứ của vua thủy tề. Cách đây mấy trăm năm, tôi tặng Thạch Sanh môt cây đàn thần. Nhờ món quà vô giá này người tiều phu đốn củi năm xưa đánh tan hàng vạn hùng binh mười tám nươc chư hầu, bảo vệ thành công và vững chắc sơn hà xã tắc. Và được truyền ngôi báu để cùng thiên hạ vui hưởng thái bình...

   Lời cá chưa dứt thì lời người cắt ngang:

        -Thôi, đừng vòng vo tam quốc! Trời sắp tối rồi. Nói thẳng vào vấn đề đi! Con cá thì thầm đủ một ngừơi nghe:

    -Tôi kính dâng ngài một quyển sách có ba điều ước ứng cho cả hai người. Nếu ngài được một thì bạn của ngài được gấp đôi. Nói xong, con cá tung sách ước lên bờ, rồi bơi đi.

   Trên đường về, cầm báu vật trên tay, anh đồ nho ngẫm nghĩ: “ Thật là vô lí, thật là bất công. Bắt được cá, nhốt cá, mình thả cá, mọi việc đều do ta thực hiện. Còn nó chỉ nói mấy câu mà được hưởng quyền lợi gấp đôi sao? Nếu ta ước có một mái ấm gia đình với ngôi nhà sang trọng một cô vợ đẹp, sinh một bầy con trai... thì nó...? Nếu ta ước được làm Tể tướng thì nó làm vua? Ta làm thiên tử, thì nó là hoàng thiên.

  Về đến nhà, anh ta lẩm bẩm:

     -Xin cho tôi chột một con mắt.

     Lời ước thành hiện thực, đôi bạn đèn sách kia thành hai kẻ tật nguyền. Và họ vẫn cứ bè bạn với nhau.

           Thế rồi, đến một ngày kia, đất nước lâm nguy, bên ngoài, bọn ngoại bang đem quân xâm lược, bên trong bọn gian thần giết hại nhà vua chiếm lấy ngai vàng, giặc cướp nổi lên khắp nơi. Đôi bạn ấy phất cờ tụ  nghĩa

Dân chúng hưởng ứng, anh hùng hào kiệt theo về rất đông vì ai ai cũng một lòng yêu nước ghét giặc. Nhờ có tâm minh, đức sáng của anh đồ mù và tài hùng biện và mưu mẹo của anh đồ chột nên đội quân khởi nghĩa càng ngay càng đông đảo và hùng mạnh. Khi giặc cuồng bị đánh bật ra khỏi biên cương, anh đồ chột  cho thủ hạ thân tín đánh thuốc độc anh đồ mù để mình lên năm toàn binh quyền và đem sách ước ra khấn: “ Xin cho tôi được làm vua, đất nước hòa bình”.

       Lời ước trở thành hiện thực.

 Đât nước hòa bình, nhân dân yên ổn làm ăn

Để tỏ lòng tôn kính của thần dân trăm họ với đấng quân vương, triều đình bàn nhau vẽ tranh vị vua để treo ở nơi tôn nghiêm và  lưu truyền sử sách.

Cuộc thi vẽ tranh ban ra, các họa sĩ tài danh cả nước đua nhau kéo về hoàng cung thi thố tài năng. Tất cả các thí sinh đều đươc hưởng ân huệ, được nhìn tận mặt rồng. Họ vào cung điện ngồi sân rồng  chiêm ngưỡng thiên tử ngự trên ngai vàng trong bộ long phục với nét mặt nghiêm trang đầy uy vũ. Ai cũng muốn làm đẹp lòng thiên tử bằng nét phác họa tài hoa đầy chân thực.   

Vẽ xong bức chân dung truyền thần, các họa sĩ nộp quyển  ra về với niềm hi vọng.

Ban giám khảo chọn một bức tranh giống nhà vua như in, trình lên ngài ngự lãm.Thoạt nhìn tranh, sắc mặt nhà vua đăng đằng sát khí, liền ra chỉ dụ bắt tác giả bức tranh vào quì lạy trước bệ rồng trước sự ngỡ ngàng đầy kinh sợ  của văn võ bá quan. Với giọng giận dữ, ngài thét lớn: “Các ngươi phạm tội khi quân, các ngươi dám dùng nét bút bỡn cợt xúc phạm ta để tung ra bàn dân thiên hạ và lưu truyền hậu thế chăng? (ngài nhìn thẳng vào mặt người họa sĩ) Sao ngươi dám vận dụng thành ngữ dân gian: nhất voi một ngà, nhì người ta một mắt vào bức họa để ám chỉ ta là người độc ác? Sao ngươi dám lộng ngôn bằng cách bóng gió, vẽ ta: lưỡng mục bất đồng , tâm bất chính?. Sao ngươi dám ngầm  bảo ta lòng dạ hiểm sâu mưu mẹo lọc lừa?”. Dứt lời, nhà vua truyền quân sĩ lôi  người họa sĩ đáng thương kia ra pháp trường xử trảm và đuổi quan chủ khảo về lại quê nhà.

     Một năm sau, cuộc thi lại được tổ chức.

Rút kinh nghiêm của người bị chém năm trước, các thí sinh năm nay vẽ nhà vua có đủ hai mắt sáng ngời như nhật nguyệt nổi bật trên khuôn mặt chữ điền nhân hậu với vầng trán cao thông minh. Nói chung là ai cũng cũng đưa nét bút tài hoa đầy lãng mạn có pha một chút nịnh hót tô vẽ vào đường nét vốn có trên khuôn mặt của ngài.

           Bức tranh đẹp nhất được dâng lên và chờ nét châu phê. Mực son mài xong, bút lông chờ sẵn. Các quan đại thần nín thở, mắt dồn về phía nhà vua, hồi hộp đợi  chờ và chắc như đinh đóng cột:bức tranh nầy đã làm đẹp dạ đấng chí tôn. Bất giác,nhà vua đứng dậy trông có vẽ dữ dằn : “Bình sinh ta không thích nịnh hót. Từ xưa đến nay đất nước điêu linh, xả tắc lâm nguy, dân tình lầm than đói khổ đều do lũ nịnh thân mà ra. Ta chỉ là một anh đồ nho xuất thân từ chốn thôn quê nghèo khổ. Do thời thế tạo anh hùng, ta lên ngôi cửu ngũ chăn dắt muôn dân đến chỗ ấm no hạnh phúc. Sao các ngươi dùng nghệ thuật phóng đại tô màu vẽ ta đep trai như một thằng kép hát? Các ngươi dám khi quân, phạm thượng ư ?”. nói xong, vua truyền lệnh chém đầu người họa sĩ vẽ tranh và xử giảo các quan chủ khảo.

            Rồi đến kì thi tiếp theo

Cuộc thi mở ra nhưng không ai còn hào hứng. Các đại thần được chỉ dụ làm quan chủ khảo lo tím ruột bầm gan. Các họa sĩ tài ba không dám về kinh ứng thí. Vì ai cũng sợ ... như  hai kì thi trước.

Rốt cuộc cũng có một người lều chõng đến xin ứng thí.

Lần nầy chỉ có duy nhất một thí sinh nên nhà vua trưc tiếp chấm chọn trong sự hồi hộp chờ đợi của mọi người.

Đôi long nhan độc nhãn ánh lên một hào quang rực rỡ, tay cầm bút ngọc châu phê trong niềm vui khôn tả của mọi người. Nhà vua ung dung đứng lên. Đám quần thần quì mọp xuống cung kính cúi đầu lắng nghe những lời châu ngọc: “Bức họa nầy mới đúng là chân dung chân thực của trẫm. Là người, ai cũng  cũng có hai mặt tốt và xấu tồn tại bên nhau. Trong lòng, thì có thiện, có ác. Trên mặt, thì có nét đẹp, nét đẹp nét xấu tương ứng với những cái ở trong lòng. Thói đời: xấu che tốt khoe và nghệ thuật cũng phải như vậy. Bức tranh này vẽ thể hiên rõ bút pháp xấu che tốt khoe”. Nói xong, nhà vua bảo quân hầu đưa bức họa ra cho mọi người nhìn xem. Ai nấy cũng trầm trồ ngợi khen bức họa nửa khuôn mặt nhìn nghiêng, nửa khuôn mặt không có con mắt chột, và phục tài anh họa sĩ khôn ngoan đáo để ấy.

Đất nước thái bình chư được bao lâu thì quốc nạn xảy ra.

Trong chiến tranh loạn lạc, chúa tôi trên dưới một lòng  sẵn sàng không tiếc máu xương, xông pha trận mạc để đền nợ nước. Trong hòa bình, chúa tôi lại nghi kị lẫn nhau. Vua đam mê tửu sắc, xao nhãng việc triều chính. Một số không nhỏ tướng sĩ trong triều và quan lại đia phương  lo tranh giành địa vị quyền lực, lo vun quắn cuộc sống  cá nhân. Bề ngoài, thì trông có vẻ kĩ cương, nhưng đi sâu vào bên trong thì vận nước đã nẩy mầm suy yếu.

           Tham nhũng, quan liêu, lợi dụng công quyền ức hiếp nhân dân đã trở thành quốc nạn. Đó là hậu quả của phương pháp hiện thực xấu che tốt khoe trong nghệ thuật họa chân dung được các quan vận dụng sáng tạo thành chủ nghĩa thành tích: làm láo báo cáo hay, khó khăn là tạm thời, ưu điểm là chính.   

      Đứng trước tình hình nhiễu nhương ấy, nhà vua đi tìm quyển sách ước. Vì trong đó vẫn còn một điều ước thứ ba.

                                                                              Quê nhà 17.2.2012